Lezers van deze nieuwsbrief weten dat regelmatig sectoren nader worden belicht, omdat een compleet overzicht van alle sectoren in één nieuwsbrief het gevaar in zich draagt van een te oppervlakkige berichtgeving. Dus thans is de agrarische sector aan de beurt die echter zoveel deelsectoren kent dat het niet de pretentie van volledigheid mag hebben.
In Roemenië is duidelijk te merken dat de agrarische sector hoog op economische prioriteitenlijst is geplaatst, maar er ook nog wat horden te nemen zijn.

Laten we eens een paar zaken noemen:

• In alle agrarische sectoren is sprake van groei waarneembaar, maar het grote potentieel blijft sterk onder benut. Het totale landbouwareaal is 14,6 miljoen hectare (waarvan sommige 64 procent bebouwbaar is).Dit rangschikt Roemenië als zesde in de EU, na Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Polen.
• De opbrengst per hectare is één van de laagste in de regio.De belangrijkste factor achter de lage opbrengsten is de grote versnippering van het land. Er waren 3.860.000 boerderijen in Roemenië aan het einde van 2010, het hoogste cijfer in de EU, volgens Eurostat. Maar liefst 97,7 procent waren bedrijven die minder dan 10 hectare, of ongeveer 38,7 procent van het totale landbouwareaal van het land.
• Een hoge mate van afhankelijkheid van de weersomstandigheden wordt ook genoemd. Het is niet gezegd dat kassenbouw en alles wat daarmee verwant is een oplossing voor alle problemen is, maar het zal die afhankelijkheid wel belangrijk verminderen.
• Maar liefst 90% van het irrigatiesysteem is vernietigd. Het Ministerie van Landbouw gaat thans starten met de aanleg en opzet van irrigatiestructuur, waarvoor Europese gelden beschikbaar zijn gesteld.
• Het Nationale Programma voor Plattelandsontwikkeling (NPRD) voor de periode 2014-2020 is reeds in werking gesteld en betekent dat Roemenië toegang krijgt 10,6 miljard euro aan directe betalingen, een stijging van 47,5 procent ten opzichte van de periode 2007-2013, wat een extra stimulans voor potentiële nieuwe investeerders impliceert.
• Het nieuwe programma omvat 19 maatregelen wat een daling is van de 24 in de NPRD voor de periode 2007-2013. Speciale aandacht zal worden gegeven aan investeringen in de productie voor zowel kleine als grote bedrijven met een speciaal programma voor investeringen in boomgaarden, integratie van de productieketens en stimulansen voor jonge Roemenen die op zoek zijn naar het opzetten van een agrarisch bedrijf op het platteland. De nieuwe NPRD komt ook met de belofte van vereenvoudigde en flexibelere aanvraagprocedures en minder bureaucratie. Als onderdeel van deze poging is een online applicatie tool sinds vorig jaar beschikbaar samen met een prijs en referentielijst voor overname van apparatuur. Het ministerie heeft ook toegezegd dat zij de tijdrovende controles van de begunstigden tot een minimum zullen terugschroeven zodat een te bureaucratische regelgeving geen belemmering vormt.

Op de internationale landbouwbeurs Indraga die onlangs in Boekarest plaatsvond erkende iedereen dat deze sector een enorm potentieel heeft en de ontwikkeling daarvan enorme kansen biedt. Omdat het van grote betekenis voor de Roemeense economie en welvaart, heeft de Roemeense regering aan de ontwikkeling de hoogste prioriteit toegekend. De liberale (ALDE)Minister van Landbouw Daniel Constantin heeft maatregelen genomen om het gebruik van de EU fondsen naar een hoger plan te brengen en ook verbeteringen door te voeren om tot een betere kadastrale registratie te komen. Een kwart van de economisch actieve bevolking in Roemenië werkt in de landbouw, maar slechts 4,7 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP) wordt bijgedragen door de landbouw, aldus President Johannis. Hij verzuimde daarbij aan te geven dat deze gegevens aantonen dat hierin een belangrijk percentage verborgen werkeloosheid schuilt.Onderkend werd dat de kwaliteit van bijvoorbeeld groente en fruit van hoge kwaliteit is, maar dat men toch voor 80% procent is aangewezen op dure importen.Het afdoen dat klimatologische omstandigheden werd resoluut van de hand gewezen want daarvoor zijn oplossingen denkbaar van drastische uitbreiding van kassenbouw en verbetering van de irrigatie. In de agrarische sector moet ook een mentaliteitsomslag plaatsvinden. Mensen moeten de veranderingen accepteren en doormaken wat natuurlijk niet altijd makkelijk is gelet op het communistisch verleden. Eigenlijk zou men het boek “Hoe God verdween uit Jorwerd” van Geert Mak in het Roemeens moeten vertalen die een gelijkwaardig veranderingsproces van 1945 tot 1995 in Nederland beschrijft om afscheid te nemen van de periode moestuineconomie.
Op de beurs waren tientallen Nederlandse ondernemers uit de agrarische en aanverwante sector aanwezig, zoals ook de dit jaar opgerichte clusters Holland Diary House en Holland Horticulture House die de kansen zien en die ook benutten. Vanuit de Nederlandse ambassade werd ook de aandacht aan deze belangrijke sector besteed en vond er een gesprek plaats over de Nederlandse inbreng tussen de ambassadeur H.E.Stella Ronner met de Minister van Landbouw Daniel Constantin en President Johannis(zie foto). Op de Romanian Business Day die op 26 november a.s. in het Feijenoord stadion De Kuip in Rotterdam wordt georganiseerd, wordt aan deze ook voor Nederland belangrijke sector aandacht besteed.

FrieslandCampina had omstreeks 2007 een vijftal fabrieken in Roemenië die echter als inefficiënt dan wel verliesgevend werden beschouwd. Thans heeft men het afslankingsproces doorgevoerd en wordt alleen geproduceerd in het plaatsje Baciu(ten noordwesten van Cluj), waar men zich concentreert op de producten verse melk, yogurt, karnemelk en kaas op de markt gebracht onder de naam Napolact. Het aantal werknemers is drastisch teruggebracht. FrieslandCampina is tevens eigenaar van Industrializarea Laptelui in Mures en wanneer deze worden samengevoegd zal men de grootste zuivelproducent van Roemenië zijn.

Reeds eerder heeft de Roemeense regering maatregelen getroffen om de illegale ontbossing tegen te gaan en ook de activiteiten van Ikea tegen het daglicht gehouden. Nu heeft de Roemeense overheid de vermeende grootste boosdoener het Oostenrijkse bedrijf Houtindustrie Schweighofer via de Openbare Aanklager deze kwestie bij het Hof van Cassatie neergelegd, nadat een inspectie had plaatsgevonden van het Roemeense Ministerie van Milieu,Water en Bossen. Ook de Amerikaanse EIA (Environmental Ivestigation Agency) heeft vastgesteld dat Schweighofer zich bezondigt aan illegale ontbossing en ook de meest recente MER(Milieu Effect Rapportages) hebben dat aangetoond.Het deksel van deze beerput die de laatste oerbossen van Europa vernietigt, zal niet meer worden teruggeplaatst.

Voor nadere informatie zie: https://www.spiegel.de/international/europe/illegal-logging-in-romania-benefits-germany-a-1032253.html en het zeer uitvoerige en confronterende rapport van EIA : eia-global.org/campaigns/forests-campaign/stealing-the-last-forest.

De succesvolle Roemeense autoproducent heeft onlangs een sterk verbeterde en vernieuwde versie van zijn bestverkopende type Logan gepresenteerd onder de naam Logan Prestige. De prijzen zijn € 9600 voor de benzineversie en € 11.700 voor de dieselversie. De verbeteringen zijn een volledig geautomatiseerd aircosteem, een gerestyled interieur, een geavanceerd multimediasysteem en dubbele optische koplampen. De verkoopcijfers over de eerste 9 maanden in 2015 zijn in Roemenië zelf:Logan 11.532, Duster 4700 en de Sandero 4473.

Uit recent onderzoek is gebleken een solvabiliteitsratio heeft van 18%, wat een van de hoogste is in de regio. Roemenië is een van de weinige Europese bancaire systemen die geen beroep op de staat hoeven te doen. In 2015 zullen de hypothecaire leningen die thans een marktaandeel van ca.10% gaan toenemen en is daarmee het enige segment dat een stijging zal laten zien.

Op verzoek van de ambassadeurs heeft de President van de Roemeense Nationale Bank(BNR) Isarescu hun bijgepraat over de nationale economie en daarbij een aantal verwachtingen uitgesproken. De belangrijkste feiten zijn als volgt:

• 2015 is het vijfde jaar van opeenvolgende economische groei. Na een stijging van 2,4% in 2014 wordt in 2015 een groei verwacht van 3,5% en dat is ruim boven het Europees gemiddelde.Het tekort op de lopende rekening zal naar verwachting minder dan 1% zijn van het BBP en daarbij is een bijna volledige terugbetaling van het IMF ingecalculeerd.
• In de komende jaren wordt verwacht dat de doelstelling op middenlange termijn zal moeten worden gecorrigeerd als gevolg van toekomstige belastingverlagingen en loonstijgingen in de publieke sector.De vice president van de Nationale Bank Bogdan Olteanu heeft de regering voor deze ontwikkeling gewaarschuwd.
• Ondanks de snelle groei van de schuldquote in de crisisjaren is schuldindicator onder de 40%, waarmee zij tot de vier EU lidstaten behoren met de laagste staatsschuld.(In Nederland is de staatsschuld 68,8%).
• Het economisch herstel na 2010 werd aanvankelijk bepaald door de export. Sinds 2014 wordt het bepaald door de binnenlandse consumptie.
• De gunstige prestaties van de industriële sector werden bepaald door (versnelde) tarievengroei van elektrische apparatuur en de automotive sector.De laatste tijd maakt de IT sector ook een sterke groei door en heeft het aandeel in BBP van agrarische sector overvleugeld en komt hierbij bijna op dezelfde hoogte als de ook florerende bouwsector.
• De economische risico’s als gevolg van het conflict tussen Rusland en Oekraïne waren en zijn beheersbaar.In de energiesector is het aandeel van Rusland zeer beperkt tot 4%. Roemenië is thans al in staat om voor 92% af te dekken met binnenlandse energiebronnen(aardgas). Het aandeel van het ingevoerde aardgas is in 2015 verder gedaald tot 1,8% en zal naar verwachting in 2016 geheel verwaarloosbaar zijn.
• Roemenië neemt in de Europese Unie de derde plaats in(na Estland en Denemarken) qua energie onafhankelijkheid. De invloed van Russische bedrijven(direct of indirect via andere EU landen) zijn onbelangrijk en zijn TMK(ijzer en staal), Alro Slatina(metallurgie) en Lukoil(raffinage van aardolie).
• In de financiële sector zijn er geen directe verbanden met Rusland en Oekraïne.

Resumerend staat Roemenië er nu en in nabije toekomst goed voor mits de regering geen instabiliteit veroorzaakt door te drastische belastingverlagingen door te voeren en geen collectieve salarisverhogingen door te voeren en deze slechts te beperken waar dat om andere redenen noodzakelijk is, zoals de medische en onderwijs sectoren en armoedebestrijding.

In de tenniswereld behoren De Roemeen Horia Tecau en Jean-Julien Roger al jaren tot de absolute wereldtop. Op dit moment hebben zij zich al gekwalificeerd for de semifinale van het ATP in tournement in Basel, nadat zij dit jaar ook hun titels behaalden in Rotterdam en Wimbledon.

Komend seizoen kan het Nederlandse publiek eindelijk weer gaan genieten van de prachtige uitvoering van Carl Orff’s majestueuze meesterwerk Carmina Burana. Een uniek werk uit de muziekhistorie met het befaamde ‘O Fortuna’. Het ‘Pièce de Résistance’ wordt uitgevoerd door The New Romanian Symphony Orchestra & Choir met solisten, o.l.v. dirigent Raymond Janssen. Het gezelschap van 135 personen bestaat uit musici van de Staatsphilharmonie Banatul Timisoara, deze worden aangevuld met internationaal befaamde solisten. De mystieke en muzikale aantrekkingskracht van de Carmina Burana spreekt, eeuwen later, nog steeds vele muziekliefhebbers van alle nationaliteiten en leeftijden aan. Door de vroegtijdige voorverkoop zijn er thans nog plaatsen beschikbaar in Nijmegen(5 november), Oudenbosch(6 november) en Apeldoorn(7 november). Voor informatie en reservering: www.cadenza-productions.nl

Ondanks de florissante (macro) economische cijfers over Roemenië laat de situatie op het Roemeense platteland de andere kant van de medaille zien. Want minstens een derde van de gezinnen in de landelijke gebieden hebben niet voldoende inkomen om in het dagelijkse levensonderhoud te voorzien, zo valt op te tekenen uit het ‘Analysis Report on contracting social services in the national and European context’ dat zich baseert op een onderzoek dat is uitgevoerd door de Federation of Nongovernmental Organizations for Child (FONPC) en UNICEF Romania.Volgens het rapport hebben één op de vijf kinderen tussen de nul en vijf jaar geen arts kunnen raadplegen en de helft daarvan heeft luchtwegaandoeningen gehad, wat één van de belangrijkste doodsoorzaken in deze leeftijdscategorie is. Een op de acht kinderen krijgt dagelijks te weinig voeding. Ook worden kinderen van school gehouden om te helpen in de huishouding. Deze gezinnen en ook de kinderen worden met armoede en sociale uitsluiting geconfronteerd. Het onderzoek geeft niet aan welk percentage Roma gezinnen en kinderen in het onderzoek zijn opgenomen, omdat daar het percentage het hoogst en de situatie meest schrijnend is.

Ondanks dat Roemenië kanttekingen plaatste bij het toebedelen van quota aan de Europese lidstaten is men wel akkoord gegaan met het EU voorstel. Inmiddels blijkt dat Roemenië een vooruitziende blik had en zij inzagen dat de wal het schip zal keren en de vluchtelingen stroom zich niet door versperringen laat weerhouden en ongeacht de regeling van verdeling van de EU hun eigen voorkeuren volgen. Nu er een noodverband moet worden gelegd ondersteunen zij de plannen van EU om op de route van de Westelijke Balkan opvangkampen in te richten om mensonterende situaties te voorkomen en zal met de landen zoals Griekenland en Turkije bijzondere regelingen moeten worden getroffen. Ook zal Roemenië haar bijdrage aan Frontex verhogen.Het is relatief onbekend ,dat Roemenië al jarenlang de op één na grootste bijdrage levert aan Frontex, onder andere met 1500 personen van de Grenspolitie, maar ook op zee met een aantal patrouilleboten actief is. Het grootse schip(zie foto) heeft men daartoe speciaal laten bouwen door Damen Shipyards Galati. Roemenië keurt het sluiten van grenzen af en een vrijwel permanente verhuizing van de vluchtelingen niet wenselijk is.