Agenda

Business Dialogue Centraal- en Oost-Europa 2024

Op 26 september vindt de Business Dialogue Centraal- en Oost-Europa plaats. Dé plek om meer te horen over marktkansen in deze regio, niet alleen in Roemenie, maar het hele gebied van Polen tot en met Griekenland. Het team van de Nederlandse Ambassade in Boekarest is aanwezig om eventuele vragen te beantwoorden

Inschrijven kan via https://www.rvo.nl/bdcoe

Romanian Business Day

Noteert u alvast de datum van de jaarlijkse Romanian Business Day in uw agenda. Donderdag 21 november, vanaf 14.30 hopen wij u te mogen verwelkomen op Slot Loevesteijn in Poederoijen. Aan het programma wordt op dit moment hard gewerkt. In de volgende nieuwsbrief zullen we uitgebreid infomeren.

CEO dinner

De 11^e editie van het CEO DINNER op 27 november georganiseerd door de Netherlands Romanian Chamber of Commerce.  Het jaarlijkse netwerk diner op CEO niveau voor het internationale bedrijfsleven in Boekarest.  Deelname is alleen mogelijk op uitnodiging.

Voor meer  informatie  info@nrcc.ro

Uit het netwerk

Ben Jager

Executive President van DRN én normaliter de samensteller van deze nieuwsbrief, is wegens gezondheidsredenen genoodzaakt zijn werkzaamheden voor het netwerk tijdelijk neer te leggen. Wij wensen hem een spoedig herstel toe.

Omzet DN AGRAR Group stijgt 4% eerste helft van 2024

De omzet van DN AGRAG, het grootste geïntegreerde melkveehouders bedrijf in Roemenië, zag de omzet in het eerste half jaar van 2024 met 4% stijgen. Het bedrijf, opgericht en geleid door de Nederlandse familie de Boer, zag de omzet stijgen tot RON 83 miljoen (16,7 miljoen euro)

Ondanks een daling van de gemiddelde melkprijs met 12%, bleef de nettowinst stabiel, op RON 15 miljoen. (3 miljoen euro), gelijk aan de eerste helft van 2023, ondanks een daling van de gemiddelde melkprijs van 12%.  De hoeveelheid geleverde melk steeg wel, met 17%, naar 5 miljoen liter per maand.

De EBITDA namen toe met 10%, tot RON 35 million, ondanks de wisselende marktomstandigheden.

Eind juni 2024 telde de veestapel van DN AGRAR, bestaande uit melkkoeien en jong vee, 14.700 stuks.

Op de website van DN AGRAR, www.dn-agrar.eu,  kunt u een uitgebreide video presentatie vinden over de resultaten en de voortgang van de verschillende projecten van het bedrijf.

Heeft u een bijdrage voor de nieuwsbrief?

DRN is een netwerk voor en door ondernemers.
Heeft u nieuws over uw bedrijf dat mogelijk interessant is voor de overige leden van het netwerk, dan horen wij graag van u. Een eenvoudig mailtje met uw nieuws naar info@dutchromaniannetwork.nl is voldoende. Dan nemen wij contact met u op om eventuele plaatsing van uw nieuws te bespreken.

Diplomatiek nieuws

Nieuwe Ambassadeur voor Roemenië benoemd

Per 1 augustus is Nicolae Comănescu benoemd als nieuwe ambassadeur voor Roemenië in Nederland. Tussen 2016 en 2021 was hij buitengewoon en gevolmachtigd ambassadeur van Roemenië in het Hasjemitische koninkrijk Jordanië.

Sinds juni 2023 is hij staatsadviseur voor buitenlands beleid en strategische zaken bij de kanselarij van de premier van de regering van Roemenië. De verwachting is dat de heer Comănescu in december zijn nieuwe post zal betrekken. Ambassadeur Fătu heeft Nederlands inmiddels verlaten en is benoemd als Secretary of State-President of the Euro-Atlantic Resilience Centre.  Chargé d’Affaires ad interim tot de komst van de nieuwe ambassadeur is de heer Alexandru Steriu.

Economisch nieuws

Roemeense economie groeit tweede kwartaal met 0,8%

Het Roemeense Bureau voor de Statistiek maakte bekend dat de Roemeense economie in het tweede kwartaal van 2024 is gegroeid met 0,8%, één van de hoogste percentages in de EU. De gemiddelde groei in de eurozone bedroeg voor het tweede kwartaal 0,3%.

Ondanks het feit dat de Roemeense economie tekenen van verbetering vertoont, met een redelijke werkloosheid, aantrekkende investeringen en dalende inflatie, zijn veel Roemenen nog steeds pessimistisch over de economie en hun persoonlijke financiën. En daar hebben ze redenen voor.

Terwijl de economie in het algemeen groeit, worden de Roemenen op microniveau nog steeds geconfronteerd met ontwikkelingen die aanzienlijke gevolgen hebben voor hun besteedbaar inkomen.  De hoge prijzen van producten en diensten die voor veel huishoudens een vast onderdeel maken van het huishoudbudget (denk aan voedsel, energierekeningen, kinderopvang of onderwijs) zetten de financiën van huishoudens onder druk, ook al vertoont de, door de statistieken gerapporteerde, inflatie een neerwaartse trend en de economische groei een opwaartse.

Daar komt bij dat de economische ongelijkheid nog steeds groot is in Roemenië.

Er zijn grote loonverschillen en zijn er grote verschillen tussen pensioenen, ‘speciale’die behoorlijk ruim zijn en ‘gewone’ pensioenen, die net het bestaansminimum dekken.

Ook regionaal zijn de verschillen groot. De economische groei verschilt sterk per provincie. Uit de berekeningen van de National Strategy and Forecast Commission voor dit jaar blijkt dat de provincies met de laagste economische groei Dâmbovița, Olt en Maramureș zijn, en aan de andere kant Boekarest, Brașov of Constanța de hoogste economische groei kennen.

Het bbp, de standaardindicator voor economische groei, is niet bedoeld om het welzijn te meten. Het meet alleen de omvang van de economie, niet het niveau van welzijn van de mensen in die economie.  Te veel vertrouwen op het bbp als alomvattende indicator van ontwikkeling kan misleidend zijn en dat is hier zeker het geval.

Roemenie vijfde op de Europese ranglijst Jeugdwerkeloosheid

Roemenië staat op de vijfde plaats van de Europese landen met het hoogste werkloosheidspercentage onder jongeren tot 25 jaar, met een aandeel van 20,5% in juni 2024, vergelijkbaar met Italië.  

Het EU-gemiddelde is 14,4%. Op de eerste plaats in de ranglijst staat Spanje, met een werkloosheidspercentage van 25,9% onder jongeren.  Een van de mogelijke oorzaken voor dit hoge werkloosheidspercentage onder jongeren, zou het onderwijssysteem in Roemenië zijn. Het onderwijssysteem in Roemenië sluit niet altijd goed aan bij de behoeften van de arbeidsmarkt. Veel jongeren verlaten de school of universiteit met vaardigheden die niet voldoende aansluiten bij de eisen van de werkgevers, wat het moeilijk maakt om een ​​passende baan te vinden.

Fiscaal nieuws

Forvis Mazars Group publiceert de CEE Tax Guide 2024

De CEE Tax Guide biedt inzicht in de belastingsystemen van 22 Europese en 3 Centraal Aziatische landen.  En de gids biedt bedrijven uitgebreid inzicht in marktkansen in de regio door een analyse in de ontwikkeling in de belastingdruk, de salarissen en de inflatie.

De inflatie is een grote uitdaging gebleken in de afgelopen jaren. Ongelijkheid tussen de loonontwikkeling en de inflatie hadden in verschillende landen verschillende economische gevolgen. Bijvoorbeeld, in landen als Kroatië, Slovenië, Bulgarije en Polen stegen de lonen harder dan de inflatie, waardoor de koopkracht in stand bleef of zelfs toe nam. Maar in landen als Tsjechië en Slowakije zagen de lonen, gecorrigeerd voor inflatie, juist afnemen.

De regeringen in de regio probeerde de inflatoire druk het hoofd te bieden met verschillende fiscale maatregelen, inclusief nieuwe belastingen en heffingen.

Een belangrijke nieuwe ontwikkeling is de invoering in verschillende Europese landen van de ‘Wet minimumbelasting’, waarbij multinationals met een wereldwijde omzet van minstens € 750 miljoen in elk land waar zij actief zijn, minimaal 15% belasting betalen. Deze internationale belasting moet het schuiven van winsten tussen landen voorkomen.

Een andere duidelijk zichtbare ontwikkeling is de voortschrijdende digitalisering van belastingaangiftes- en inning om zo een halt toe te roepen aan belastingontwijking en het innen van belastingen te vergemakkelijken.

Polen en Roemenië hebben het ‘Standard Audit File for Taks’ (SAF-T) geïntroduceerd, om zo op een gestandaardiseerde manier gegevensuitwisseling tussen de bedrijven en de belastingdienst mogelijk te maken. Vanaf 1 januari 2025 zal SAF-T verplicht zijn voor alle bedrijven.

Op het gebied van de inkomstenbelasting zijn er in de CEE regio interessante verschillen. Landen als Bulgarije, Roemenië, Oekraine en Hongarije hanteren een vlaktaks die varieert tussen de 10% en 20%. Terwijl Oostenrijk, Duitsland, Slovenie, Koratie en Slowakije een progressief belastingstelsel hanteren, waarbij de hoogste belastingspercentages rond de 50% bedragen. Sociale zekerheid en werknemerslasten verieren ook, met een gemiddeld percentage van 16% in de regio, waarbij Kosovo en Roemenie de laagste werknemersbijdrage kennen (5% of minder) en Oostenrijk en Slowakije het hoogste (tussen de 29% en 36%)

Ook het minimumloon laat grote verschillen zien tussen de landen in de regio. Kosovo en Moldavie hebben het laagste minimumloon, minder dan € 260, terwijl in de meeste landen CEE landen het minimumloon schommelt tusse de € 700 en € 1.000,-. Uitzondering zijn Oostenrijk en Duitsland waar het minimumloon hoger is dan € 2.000,-

BTW tarieven liggen gemiddeld rond de 20% in de hele EU, met uitzondering van Kroatie en Hongarije, waar de tarieven respectivelijk 25% en 27% bedragen.

De Vennootschapsbeslasting, als laatste, fluctueert tussen de 15% en 22%, behalve voor Hongarije, waar het tarief 9% is.

Dit is slechts een kleine greep uit het rapport. Het hele rapport is te downloaden via de site van Forvis Mazars Romania via www.forvismazars.com/ro/en/services/tax/central-and-eastern-european-tax-guide-2024

Agrarisch Nieuws

Landelijke verplaatsingsregeling veehouderijen met piekbelasting (LVVP) opent maandag 6 januari 2025

De verplaatsingsregeling is onderdeel van de landelijke aanpak piekbelasters. In totaal is €90 miljoen beschikbaar.

Veehouderijbedrijven die volgens de rekensystematiek aangemerkt worden als piekbelasters vanwege hun stikstofuitstoot op hiervoor gevoelig Natura 2000-gebied, konden meedoen aan een aantal subsidieregelingen: om te stoppen, te extensiveren (in het geval van melkveehouders), te verplaatsen of om stikstofuitstoot terug te dringen via innovatie.

Voor de verplaatsingsregeling maakt diersoort niet uit. Een bedrijf mag in Nederland verplaatst worden of naar een ander land in de Europese Unie. Dus ook Roemenie behoort tot de mogelijikheden. Bedrijven kunnen 100% vergoeding krijgen voor de verhuizingen van gebouwen, voorzieningen en dieren naar een nieuwe locatie, voor overname of vervangen van gebouwen op de nieuwe locatie en voor sloop van gebouwen op de oude locatie. Daarnaast kunnen zij tot maximaal 65% (80% voor jonge boeren) vergoed krijgen voor de modernisering van gebouwen op de nieuwe locatie, tot maximaal €100.000.

De verplaatsingsregeling zal bijna twee jaar openstaan, tot en met 30 november 2027, tenzij het budget voor die tijd op is. Aanvragen worden behandeld op volgorde van binnenkomst.

Bedrijven die overwegen aan deze regeling mee te doen, kunnen ook eerst subsidie krijgen voor een haalbaarheidsonderzoek. Hiermee kunnen ze laten onderzoek of bedrijfsverplaatsing mogelijk en betaalbaar is voor hen, en onderzoek laten doen naar potentiële nieuwe locaties. Meer informatie over de regeling is te vinden op de site van de RVO

Kansen voor de Nederlandse geitensetor in Roemenië

Op het Nationale Geitenevent op 7 september presenteerde Pieter Helfferich van Agriprogress (lid van de DRN agri-taskforce) de kansen voor de Nederlandse geitensector in Roemenië. Er liggen volop kansen zowel in de intensieve als de extensieve geiten sector.

Roemenië, momenteel op de 3^e plek in de EU, wat betreft het aantal geiten, heeft grote behoefte aan wintermelk. De huidige productie is gebaseerd op zomer productie (mei-oktober), waardoor er van oktober-april veel melk geïmporteerd moet worden.

Op dit moment zijn er circa 2 miljoen geiten in Roemenië, maar met een relatief lage gemiddelde productie van 1,5 kg per dag over 200 dagen.

In juni 2025 organiseert Agriprogress een studiereis naar Roemenië.  Meer informatie over deze reis kunt u vinden op de site van Agriprogress

Post Craiova – Het perspectief van een Nederlandse Ondernemer in Roemenië.

Verschillen en gelijkenissen

Tijdens de vele bezoeken van opdrachtgevers en relaties aan onze delivery centra in Craiova en Timisoara, is een veel gestelde vraag: wat zijn de verschillen tussen Nederlanders en Roemenen? Ik ben altijd enigszins terughoudend in uitspraken over dit onderwerp. Het is best moeilijk om niet meteen heel erg te generaliseren en te simplificeren. Zoals ooit koningin Maxima al eens heel terecht opmerkte: “Dé Nederlander bestaat niet.” Hetzelfde geldt natuurlijk voor dé Roemeen. Toch is het nuttig om je bewust te zijn van cultuur- en mentaliteitsverschillen vanuit de gedachte dat als je elkaar beter begrijpt je ook beter met elkaar kunt communiceren.

Allereerst zijn er grote regionale verschillen binnen Roemenië. Het is makkelijker om uitspraken te doen over een individu dan over veronderstelde gemeenschappelijke eigenschappen van alle individuen in een land. Een ‘typische’ Nederlander beschrijven wordt lastig als je een Fries en een Limburger moet vergelijken. Wanneer je diagonaal door Roemenië zou rijden kun je meer dan 1.000 km afleggen. Dus die regionale verschillen zijn er in Roemenië ook. Met name het verschil tussen stad en platteland is in Roemenië veel nadrukkelijker aanwezig dan in Nederland. Veel Roemeense steden worden in hoog tempo gemoderniseerd en in voorzieningenniveau steeds vergelijkbaarder met Nederland. Het platteland daarentegen, lijkt steeds meer te vergrijzen. Door enorme buitenlandse investeringen wordt landbouw steeds grootschaliger, maar er is zo goed als geen werkgelegenheid. De jeugd trekt weg en voorzieningen zijn er hoegenaamd niet. Het gevolg is dat als je de stad verlaat, je bijna letterlijk terug in de tijd reist. De Roemeense plattelandsbewoner leeft eigenlijk op een andere planeet dan de stadsbewoner.

Na zelf 17 jaar permanent in Roemenië gewoond te hebben en de modernisering zelf te hebben meegemaakt, kan ik wel stellen dat er ook aanzienlijke culturele verschillen zijn tussen Nederlanders en Roemenen. Roemenen zijn hartstochtelijk, humoristisch en communicatief, een beetje zoals Zuid-Italianen. Als enig Oost-Europees land was Roemenië zo’n 2.000 jaar geleden bezet door de Romeinen. De Romeinse legioenen vermengden zich in het zuiden van het huidige Roemenië met de Daciërs, de oorspronkelijke inwoners van het gebied. Het resultaat is nog altijd terug te horen in de taal, die als enige in de regio een Latijnse oorsprong heeft in plaats van een Slavische. Daarnaast zie je het ook terug in heel hechte familieverhoudingen. Deze Zuid-Europese karakteristieken zijn gecombineerd met de meer Oost-Europese gereserveerdheid en ‘boter bij de vis’ houding. Het vertrouwen tussen burgers onderling en tussen burgers en de overheid is veel lager dan dat in Nederland. Zelfs na de toeslagenaffaire en de gaswinning in Groningen. In zakelijke verhoudingen is er meer hiërarchie dan in Nederland.

De meest belangrijke ontwikkeling naar mijn overtuiging zijn de meer en meer verdwijnende mentaliteitsverschillen tussen hoogopgeleide jongvolwassenen in Nederland en Roemenië. Bij NetRom investeren we veel tijd om deze verschillen nog kleiner te maken, of er juist voordeel mee te doen. Met behulp van training op hard- en soft skills en een 360 graden applicatie waarin de werkhistorie van teams en medewerkers gedetailleerd wordt beschreven, kunnen we zorgvuldig de kennis en ervaring van softwareontwikkelaars matchen met de vraag van de opdrachtgever. Daarnaast vergroten we de verticale kennis – ofwel sectorkennis – van medewerkers door langere tijd in dezelfde teams samen te werken met dezelfde opdrachtgevers. Medewerkers leren zo het einddoel doorgronden en daarbij te vertrouwen op hun eigen kennis en kunde. Dan wordt bijvoorbeeld tegenspraak geven een stuk comfortabeler voor Roemeense collega’s. Deze aanpak leidt tot kwalitatief betere samenwerking en maakt dat culturele verschillen beter werkbaar worden.

Wat dat oplevert is goed te zien in de wijze waarop onze software engineers in zogenaamde ‘blended’ teams samenwerken met medewerkers van de opdrachtgever. De passie en het enthousiasme waarmee deze teams gemeenschappelijk en in harmonie de meest innovatieve applicaties bouwen is vaak echt bijzonder. Nationaliteit, gender, leeftijd en locatie spelen geen enkele rol, vakmanschap en kennis van zaken des te meer.

Ik heb het op deze plek al veel vaker genoemd. De meeste eerste-keer-bezoekers aan onze vestigingen in Roemenië zijn totaal verrast over wat ze aantreffen. Door middel van deze bezoeken en de Post Craiova blogs, hoop ik mijn steentje te kunnen blijven bijdragen aan meer en beter begrip beide kanten op.

Cultureel nieuws

Dacia- Rijk van goud en zilver

Tot en met 26 januari 2025 is in het Drents Museum de grote archeologietentoonstelling Dacia – Rijk van goud en zilver  te zien.  Meer dan vijftig goud- en zilverschatten uit het Roemenië van de 20ste eeuw voor Christus tot de 3de eeuw na Christus zijn dan te zien in Assen.

Het grootste gedeelte dateert uit de periode vóór de Romeinse verovering (106 n. Chr.). Dacia vertelt het verhaal van de Daciërs, een van de ‘vergeten volkeren’ uit de wereldgeschiedenis.

In de 2de eeuw voor Christus bewonen de Daciërs een groot deel van Dacië, het tegenwoordige Roemenië. De unieke geografische locatie – tussen de Euraziatische steppe in het oosten, de mediterrane wereld in het zuiden en Centraal Europa in het westen – maakt het gebied een kruispunt van culturen. Grieken, Kelten, Thraciërs, Scythen en Perzen hebben allemaal hun invloed op de Daciërs en elementen van deze verschillende culturen zijn dan ook terug te vinden in de objecten. Ook de Romeinen hebben veel interesse in Dacië. Zij wijden er twee veldslagen aan om uiteindelijk in 106 na Christus het strijdvaardige volk te veroveren. In Dacia – Rijk van goud en zilver focust het museum op de periode vóór deze verovering. Centraal staan de identiteit van de Daciërs en de indrukwekkende goud- en zilverschatten.

Meer informatie en openingstijden vindt u op de website van het Drents Museum .

De nieuwsbrief van het Dutch Romanian Network wordt met grote zorgvuldigheid samengesteld. Voor een mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de hierin verstrekte informatie kan het Dutch Romanian Network geen aansprakelijkheid aanvaarden, evenmin kunnen aan de inhoud van de nieuwsbrief rechten worden ontleend. De artikelen geven niet noodzakelijkerwijs de mening van het bestuur weer.