Page 21 - ROEMENIE MAGAZINE Zomer / Herfst 2016
P. 21
Geschiedenis
AARZELEND BEGIN HET TIJDPERK RADIAN
Het is niet duidelijk wanneer voor het eerst een boek Hoewel ook anderen tussen de jaren zestig en tachtig
rechtstreeks uit het Nederlands in het Roemeens Nederlandstalige literatuur hebben vertaald, is deze
is vertaald. In 1915 verscheen De vorbă cu copii periode toch vooral het tijdperk van Radian geweest.
(In gesprek met kinderen) van de pedagoog en H.R. (Henri) Radian (1907-1992) had zich na de oorlog
onderwijsvernieuwer Jan Ligthart, onsterfelijk als de het Nederlands eigen gemaakt met behulp van een
geestelijke vader van Ot en Sien. Het is onbekend woordenboek. Het is niet bekend waarom hij zich op
welke oorspronkelijke titel aan dit boek ten grondslag het Nederlands heeft toegelegd, maar misschien had
heeft gelegen en of het inderdaad uit het Nederlands hij een liefde voor de taal opgevat tijdens zijn bezoek
is vertaald, want het was eigenlijk tot voor kort niet aan Nederland in 1928. Hoewel Radian geschoold was
ongebruikelijk dat vertalingen niet uit het origineel als architect, waren de letteren zijn grote liefde. Hij
werden gemaakt maar via een andere vertaling – was een polyglot en vertaalde ook literatuur uit het
vooral in een ‘grote taal’. Tussen de oorlogen lijkt er Spaans en het Portugees. Hij bezat ook een grondige
vrijwel niets uit het Nederlands in het Roemeens te kennis van het Esperanto en publiceerde zelfs een
zijn vertaald. Het enige dat ik heb kunnen vinden is Esperantowoordenboek.
Saida şi Adinda (Saïdja en Adinda), een fragment uit De eerste vertaling van Radian uit het Nederlands
Multatuli’s Max Havelaar. De vertaler is een zekere was, in 1962, Fata cu părul roşu (Het meisje met het rode
N.N. Botez, van wie bekend is dat hij naar het Duits haar) van Theun de Vries, zijn roman uit 1956 over
vertaalde en die wellicht de in 1900 verschenen verzetsheldin Hannie Schaft. Hierop volgden nog
Duitse versie van Max Havelaar als uitgangspunt zo’n twintig andere door Radian vertaalde titels, van
heeft gebruikt. In 1943 verscheen Cauciuc. Un roman klassiekers als Multatuli (de eerste vertaling van Max
din Sumatra (Rubber, roman uit Deli, 1931) van M.H. Havelaar rechtstreeks uit het Nederlands!), Hildebrand
(Madelon) Székely-Lulofs, haar meest succesvolle en Vondel tot hedendaagse schrijvers als Hugo Claus
werk, dat in vijftien talen is vertaald. Gegevens over (Mâhnirea Belgiei – Het verdriet van België), Heere
de vertaler en de taal waaruit is vertaald heb ik niet Heeresma (O zi la plajă – Een dagje naar het strand) en
kunnen achterhalen. Oek de Jong (Un cerc în iarbă – Cirkel in het gras). Ook
Na de Tweede Wereldoorlog hadden de communis- vertaalde hij non-fictie, zoals vier boeken van Johan
tische machthebbers in Roemenië vooral belang- Huizinga en Het Schilderboeck van Carel van Mander.
stelling voor literatuur met een socialistische bood- In de communistische tijd hadden Roemeense uitge-
schap. Dit lijkt het uitgangspunt te zijn geweest voor verijen een duidelijke voorkeur voor ‘klassieken’,
een nieuwe uitgave van Max Havelaar in 1948 in de die neutraler en minder risicovol waren dan heden-
vertaling van Silvia Mărgărit. De politieke motivatie daagse literatuur. Tenzij het een boek betrof waarin
voor de publicatie blijkt uit het voorwoord, waarin een niet erg positief beeld werd geschetst van een
over Multatuli wordt gesteld: ‘Hij is gewroken door kapitalistisch land. Dat verklaart de publicatie in
de Geschiedenis die de bevrijdingsbewegingen in de 1989, het jaar van de Roemeense revolutie, van Het
kolonies heeft doen ontbranden en die de volkeren verdriet van België. Opmerkelijk lijkt de verschijning in
van Indonesië in opstand heeft gebracht in een Roemenië van Een dagje naar het strand. De vertaling
heldhaftige onafhankelijkheidsoorlog.’ Deze uitgave verscheen echter in 1970, het laatste jaar van de
is ongetwijfeld gebaseerd op de Duitse vertaling van dooi, voordat Nicolae Ceauşescu de ideologische
Wilhelm Spoht, die ook in de Roemeense editie staat duimschroeven zou aandraaien. Na de omwenteling
als auteur van de eindnoten. golden de politieke criteria uiteraard niet meer en was
Politieke beweegredenen lagen ook ten grondslag er juist een voorkeur voor hedendaagse literatuur.
aan de vertaling van het toneelstuk Op hoop van Voor zijn unaniem geprezen vertalingen uit het
zegen van Herman Heijermans uit 1900, dat in 1958 Nederlands (met name zijn vertalingen van Simon
in het Roemeens verscheen als Speranţa (Hoop). Vestdijk) ontving H.R. Radian in 1976 de Martinus
Waarschijnlijk is ook deze vertaling, van Tiberiu Nijhoffprijs. De laatste vertaling van Radian, tot op
Molnar, niet uit het Nederlands gemaakt. Opmerkelijk zeer hoge leeftijd actief, verscheen postuum, in 1993:
is dat het toneelstuk in die periode in Roemenië ook Amurgul templierilor (Herfsttij der tempeliers), de
in het Hongaars en het Duits werd opgevoerd. Roemeense versie van Non nobis, de debuutroman uit
Literatuur was het niet, maar in 1956 verscheen În 1987 van Hanny Alders.
ţara celor 1000 de insule. Indonezia de azi, een vertaling Van de anderen die uit het Nederlands vertaalden,
van het verslag dat Joop Wolff, in die tijd lid van moet Maria Valer worden genoemd, die ook haar
het partijbestuur van de Communistische Partij sporen had verdiend als vertaalster uit het Engels.
Nederland, twee jaar eerder had gepubliceerd over Zij publiceerde in 1974 De waterman van Arthur van
zijn reis naar de oost: Uit het rijk der 1000 eilanden. Schendel als Omul apei en een jaar later Secretul din
Indonesië zoals het is. Java (Het Javaanse geheim), zoals de Roemeense
Roemenië Magazine 21
